پرسش :

چگونه می توان از ماه مبارک رمضان، تحفه و توشه کرامت برداشت؟


پاسخ :
رسول خدا (صلی الله و علیه و آله و سلم) در آستانه ماه رمضان به اصحاب خود فرمود: شما در این ماه، کرامت بخواهید؛ زیرا خداوند آبروی انسان کریم را نمی ‏ریزد و همیشه آن را حفظ می کند. کرامت، وصف خاصّ فرشتگان است. فرشتگان، بندگان مکرّمند(1)، شما هم در کنار سفره کرامت دعوت شده‏ اید سعی کنید کریم بشوید.

کرامت، یعنی نزاهت از پستی و فرومایگی؛ همه دستورات اسلام به انسان روح کرامت می‏ بخشد؛ چون از ناحیه خدای کریم آمده است. امام علی(علیه ‏السلام) می فرماید: «مَنْ وَجَدَ مَاءً وَ تُرَاباً ثُمَّ افْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللَّه‏»(2) ملت یا فردی که آب و خاک به اندازه کافی داشته باشد و محتاج دیگران شود خدا او را طرد کند! این سخن دعوت به تولید و پرهیز از بیکاری است، حضرت، فرد یا گروه بیکار را نفرین می کند و به افراد، روحیه کرامت می ‏بخشد.

باز در نهج البلاغه به طور منطقی استدلال می کند که:
1 ـ آیا خدا، پیامبرش را گرامی داشته یا نه؟ عزیزترین بندگان نزد خدا پیامبر است و هیچ کرامت و عزت و حرمتی نبود جز آن که خدای سبحان به پیامبرش عنایت کرد.

2 ـ زندگی پیامبر بسیار ساده بود و بارها ایشان گرسنه می‏ خوابیدند، چه در شعب ابی طالب و چه در جای دیگر و اگر مالی از خدیجه(سلام‏ الله ‏علیها) رسید در راه تقویت اسلام هزینه شد و خود حضرت مصرف شخصی نکردند.

3 ـ اگر مال و ثروت داشتن مایه کمال و شرافت باشد پس باید گفت: خدا پیامبرش را تحقیر کرده که به او ثروتی نبخشیده است و این صحیح نیست. پس بدانید خدا کسی را که با مال، او را سرگرم کند [به او] اهانت کرده است(3)، او را با مال سرگرم می کند که دیگر سراغ معارف نیاید.

این تحلیل با آنچه در سوره «فجر» آمده منافات ندارد؛ چون در این سوره می فرماید: کسی که مال دارد خیال نکند کریم است و آن کس هم که ندارد تصور نکند حقیر است، نفرمود کسی که مال دارد حقیر نیست و حاصل آنچه در نهج البلاغه آمده این است که: خدا هر کس را به مال سرگرم کند، در تمام عمرش سرگرم مال دنیا می ‏شود، او بداند که از عنایت خدا دور شده است. کرامت، در محدوده اعتباریات دنیایی نیست، هر چه طعم دنیا می دهد نه تنها مایه کرامت نیست؛ بلکه موجب دنائت است. ظاهراً این بیان از امام سجاد(علیه ‏السلام) است که فرمود: در قرآن وقتی سخن از علم و معرفت و توحید باشد صاحبان این نعمتها را با فرشتگان ذکر می کند و آنگاه که سخن از خوردن و پوشیدن و... است صاحبان آنها را با حیوانات می ‏آورد مثلاً درباره گروه اول می فرماید: 
«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ»(4)؛ (خدا به وحدانیت شهادت می دهد فرشتگان و علمای اهل توحید نیز به وحدانیت شهادت می‏ دهند).

در این جا علما و دانشمندان را در کنار فرشتگان ذکر کرده است. اما وقتی سخن از مادیات است می فرماید: ما دستور دادیم آفتاب بتابد، باران ببارد تا باغ شما سرسبز و خرم گردد «مَتاعاً لَکُمْ وَ لِأَنْعامِکُمْ»(5) برای شما و دامهای شما! یا می فرماید: «کُلُوا وَ ارْعَوْا أَنْعامَکُمْ»(6)؛ (خودتان بخورید، دامهایتان را نیز بچرانید!).

اگر انسان بیش از مقداری که برای حفظ آبرو نیاز است، عمر خود را صرف دنیا کند ضرر کرده و برای او وبال است. اسلام از طرفی می گوید: دل به دنیا مبند و از طرفی دیگر می فرماید: کریمانه زندگی کن، برای کرامت جامعه اسلامی تولید داشته باش و برای سربلندی خود و جامعه اسلامی تلاش و کوشش کن، دیگران را نیز از دسترنج خود برخوردار ساز. امام علی(علیه ‏السلام) پس از آن که با زحمت و تلاش، توانست قنات یا چاهی را به جریان بیندازد صیغه وقف را جاری ساخت و فرمود: «هَذِهِ صَدَقَة».(7)

پی‌نوشت‌ها:
(1). (... بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ * لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ) سوره انبیاء، آیات 26 ـ 27.
(2). قرب الإسناد، حمیرى، عبد الله بن جعفر، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام‏)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)‏، قم‏، 1413 قمری، چاپ: اول‏، ص 115.
(3). نهج البلاغة، شریف الرضى، محمد بن حسین‏، محقق / مصحح: صبحی صالح، هجرت‏، قم‏، ‏1414 قمری، چاپ: اول، ص 226، (خطبه 160).
(4). سوره آل عمران، آیه 18.
(5). سوره نازعات، آیه 33.
(6). سوره طه، آیه 54.
(7). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ‏1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 7، ص 49، باب (صدقات النبی(صلی الله علیه و آله) و فاطمة و الأئمة(علیه السلام) و وصایاهم).

منبع: حکمت عبادات، آیت الله عبدالله جوادی آملی، محقق: حسین شفیعی، مرکز نشر اسراء، قم، 1388 ش.